Ai cũng biết Bác là vị lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Việt Nam nhưng ít ai biết những giai thoại xung quanh những ngày sinh nhật Bác Hồ. Các câu chuyện dưới đây được kể lại từ những người thân cận Bác lúc sinh thời càng làm chúng ta thêm trân trọng người cha già dân tộc.
Sinh nhật bác Hồ đơn sơ giản dị
Theo Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng thì Hồ Chí Minh là người cao mà không xa, mới mà không lạ, to lớn mà không làm ra vĩ đại, chói sáng mà không làm ai choáng ngợp, mới gặp lần đầu đã cảm thấy thân thiết từ lâu. Bởi lẽ đó mà đến tận năm 1946 toàn thể nhân dân Việt Nam mới biết đến ngày sinh của Bác.
Trong suốt sự nghiệp làm cách mạng Bác Hồ chỉ có 2 lần sinh nhật đặc biệt vào năm 1946 và năm 1969. Lần sinh nhật đầu tiên vào năm 1946, Bác quyết định tổ chức sinh nhật để làm cớ cho cuộc đấu tranh ngoại giao. Bác nói với đồng bào là “Chưa có gì đáng để chúc thọ” tuy nhiên đây lại là cái cớ để buộc D’Argenlieu – Cao ủy Pháp tại Đông Dương đến để đối thoại. Bác hy vọng qua cuộc đàm phám này thì mối quan hệ Việt Pháp chắc chắn sẽ có bước phát triển mới.
Những ngày tháng ở chiến khu Việt Bắc, vào dịp sinh nhật của Bác được tổ chức vô cùng đơn giản. Với Bác những lời chúc mừng và những bó hoa rừng của đồng chí, đồng bào đã đủ làm Bác xúc động và vui mừng.
Vào dịp sinh nhật của mình Bác thường về thăm nhân dân các địa phương mà không ở lại Hà Nội. Để tránh những nghi lễ Bác dặn trước với các địa phương là không được tổ chức lễ kỷ niệm hay tiệc linh đình vào ngày này.
Trong những năm tháng đất nước bị chia cắt, Bác căn dặn với cơ quan đoàn thể và các địa phương không nên tổ chức chúc thọ linh đình, làm tốn thời gian, tiền của trong khi đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn.
Thực ra Bác không muốn có một ngày sinh nhật riêng. Trong thư gửi Quốc hội và Chính Phủ ngày 19/5/1948 Bác nói rằng “ Tôi và toàn thể đồng bào có một ngày sinh nhật chung. Ấy là ngày cách mạng giải phóng thành công tháng 8 năm 1945”.
Suốt cả cuộc đời vì nước vì dân và cho đến cả ngày sinh nhật của mình Bác cũng không muốn giữ riêng mình. Với Bác thì dân tộc độc lập, đời sống đồng bào ấm no hạnh phúc là điều quan trọng hơn cả.
Sinh nhật Bác Hồ là ngày đoàn kết toàn dân
Ngày 19/5/1946 cũng là lần đầu tiên một hình thức mừng sinh nhật được tổ chức như để biểu thị khối đại đoàn kết của toàn dân, toàn dân quanh vị lãnh tụ của một quốc gia non trẻ đang đương đầu với những thử thách to lớn.
Hôm đó, tại Bắc Bộ phủ, Bác Hồ đã tiếp đại biểu Thiếu nhi Thủ đô, tự vệ, hướng đạo sinh và các đại biểu Nam Bộ đến chúc thọ, Bác đã chụp ảnh chung với các cháu thiếu nhi và nói chuyện với các đại biểu Nam Bộ. Đáp lại tình cảm của mọi người, Bác nói “Thật ra, các bác ở đây làm to sinh nhật tôi, chứ tuổi 56 chưa có gì đáng chúc thọ, cũng hãy còn như thanh niên cả, mà trước các anh, các chị, trước cảnh êm vui ở Bắc đây, tôi thật thấy làm xấu hổ rằng trong Nam chưa được thái bình”.
Và những năm sau đó cứ đến dịp kỷ niệm ngày sinh của mình, Bác thường dặn trước các địa phương, các cơ quan là không nên tổ chức chúc thọ linh đình, vì Bác sợ tốn thời giờ, tiền bạc của nhân dân, trong lúc đời sống và cuộc chiến đấu của nhân dân còn khó khăn, gian khổ…
Câu chuyện về sinh nhật Bác Hồ lần thứ 57
Vào ngày sinh nhật lần thứ 57 của Bác, để mừng sinh nhật, các đồng chí cận kề quanh Bác lúc đó gồm: Trường, Kỳ, Kháng, Chiến, Nhất, Định, Thắng, Lợi và cô Chín (tên các đồng chí đều là được Bác đặt tên cho) rất muốn tổ chức một bữa ăn tươi nhưng Bác đã ân cần nói: “Công việc kháng chiến còn nhiều khó khăn, vất vả. Khi nào kháng chiến thành công, về Hà Nội, các chú tổ chức sinh nhật Bác cho đàng hoàng”. Mọi người đều rất băn khoăn, ai cũng thương Bác vất vả.
Các đồng chí lãnh đạo ở xã được giao nhiệm vụ tích cực chuẩn bị nơi ăn, chốn ở cho các đồng chí ở Trung ương và Bác nên cũng rất quan tâm nhưng thường bị Bác từ chối. Ngày ấy, ở rừng không thiếu những sản vật ngon, bổ dưỡng cho sức khoẻ, tuy nhiên, Bác đã hướng dẫn các đồng chí cảnh vệ kiêm cấp dưỡng chuẩn bị thức ăn theo kinh nghiệm của riêng Bác cho tiết kiệm, gồm: 2 phần thịt, 1 phần muối rang, 1 phần ớt tán nhỏ trộn lẫn.
Hết giờ làm việc, Bác ra vườn trồng rau với mọi người, từng nhát cuốc bổ vào đất thật chắc chắn; Bác cũng vun đất vào từng gốc bí, rất nhẹ nhàng giản dị như người nông dân thực thụ. Bác dạy cách trồng rau như thế nào để có cảnh quan đẹp mà lại không lãng phí đất. Hình ảnh vị Chủ tịch nước quần xắn, áo vải vô cùng bình dị mà hết sức vĩ đại.
Bữa ăn tươi mừng sinh nhật Bác như dự tính của các đồng chí cận vệ không được thực hiện. Các cô, các chú cán bộ vào rừng tìm hái một bó hoa để tặng Bác, Bác nhận những lời chúc mừng sinh nhật tuổi 57 của mình, còn bó hoa rừng, Bác khen đẹp nhưng cũng đề nghị luôn mang bó hoa đó đi viếng đồng chí Lộc vừa mất vì bị bệnh sốt rét.
Câu chuyện về ngày sinh nhật lần thứ 57 của Bác tại Làng Sảo, xã Hợp Thành, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang có thể còn ít người biết đến, nhưng câu chuyện đó thật sự đã minh chứng cho tình thương yêu bao la của Bác đối với nhân loại. Bác không dành riêng thứ gì đó cho mình, kể cả ai đó có nhã ý tặng Bác, Bác đặt trên tất cả là sự quan tâm đến mọi người.
Sinh nhật cuối cùng của Bác Hồ năm 1969
Dịp sinh nhật của Bác năm 1969, nào ai biết đó sinh nhật cuối cùng. 16 giờ 15 ngày 11/5/1969, Bác Hồ đến thăm và nói chuyện thân mật với các đại biểu dự Hội nghị cán bộ cấp cao toàn quân. Khi Bác vào phòng họp, mọi người đứng dậy cả hô vang: ”Hồ Chủ tịch muôn năm!, Hồ Chủ tịch muôn năm!”. Bác thân mật hỏi thăm: ”Các chú khỏe cả chứ? Có vui không?”; những lời đáp: ”Thưa Bác chúng cháu khỏe. Thưa Bác! Vui lắm ạ!” và Bác bảo ”Thế là tốt. Vậy các chú vỗ tay đi”. Cả hội trường lại được dịp vang lên những tràng vỗ tay vui mừng, phấn chấn.
Thiếu tướng Vương Thừa Vũ thay mặt anh em mang hoa đến và phát biểu chúc thọ Bác, vì xúc động quá nên giọng run run, khi đồng chí Vũ vừa dứt lời, Bác vui vẻ rút một bông hoa đẹp nhất tặng lại đồng chí Vũ, một cử chỉ thật âu yếm và thân tình.
Chiều 18/5, các đồng chí trong Bộ Chính trị và một số Ủy viên Trung ương Đảng vào chúc thọ Bác ở nhà họp Bộ Chính trị, ngay sau nhà sàn. Bác Hồ ngồi thoải mái phía đầu bàn, mọi người đứng, ngồi vây quanh. Đồng chí Lê Duẩn đứng lên chúc thọ và đồng chí Tố Hữu tặng hoa Bác. Khi bánh kẹo bưng ra, Bác thân mật mời và lại căn dặn nhớ mang phần về cho các cô, các cháu ở nhà.
10 giờ 30 ngày 19/5, Bác tiếp chị Phan Thị Quyên (vợ Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi). Trong ngày này Bác gửi tặng tỉnh Nghệ An tấm ảnh chân dung có ghi phía dưới ảnh ”Cán bộ, đảng viên phải gương mẫu trong mọi công tác, phải hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân”.
Những câu chuyện khác về ngày sinh nhật Bác Hồ
Ngày 19/5/1948, Quốc hội, Chính phủ, các đoàn thể và các tầng lớp nhân dân đã gửi thư chúc mừng nhân sinh nhật Bác. Đáp lại những lời chúc mừng, Bác viết thư cảm ơn, có đoạn: “Đồng bào yêu mến chúc thọ tôi, tôi biết lấy gì, nói gì để báo đáp lại lòng thân ái ấy? Tôi chỉ có một cách báo đáp là kiên quyết cùng đồng bào chịu cực, chịu khổ, quyết cùng đồng bào kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn…”.
Ngày 19/5/1949, Bác không muốn tổ chức lễ mừng sinh nhật của mình, vả lại lúc này tình hình chiến sự đang ác liệt. Vì thế để trả lời một số cán bộ đề nghị tổ chức sinh nhật mình, trước ngày 19/5, Bác đã làm bài thơ “Không đề”:
“Vì nước nên chưa nghĩ đến nhà
Năm mươi chín tuổi vẫn chưa già
Chờ cho kháng chiến thành công đã
Bạn sẽ ăn mừng sinh nhật ta”.
Trước ngày 19/5/1950, tại một cuộc họp cán bộ các cơ quan Trung ương ở Thác Dẫng (Tuyên Quang), nhân cuộc họp nhiều đồng chí đến chúc mừng sinh nhật Bác, để cảm ơn và đáp lại lời chúc thọ của mọi người, Bác đã làm bài thơ:
“Sáu mươi tuổi hãy còn xuân chán
So với ông Bành vẫn thiếu niên
Ăn khỏe, ngủ ngon, làm việc khỏe
Trần mà như thế kém gì tiên”.
Khi ở Hà Nội, đúng ngày 19/5, Bác thường đi làm việc, thăm hỏi một nơi khác để tránh những nghi lễ phiền phức tốn kém. Ngày 19/5/1953, Bác thăm các cháu lớp mẫu giáo nhỏ tuổi, con em của các đồng chí cán bộ các cơ quan Trung ương; Bác nhắc các cô giáo phải cố gắng nuôi dạy các cháu cho chu đáo; Bác còn chụp ảnh chung với cô giáo và các cháu. Trước đó Bác làm bài thơ đọc và gửi đến mọi người, với nhan đề: “Sáu mươi ba tuổi”:
“Chưa năm mươi đã kêu già
Sáu ba mình vẫn nghĩ là đương trai
Sống quen thanh đạm nhẹ người
Việc làm tháng rộng ngày dài ung dung”.
Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa II năm 1963 khai mạc đúng vào dịp chuẩn bị kỷ niệm lần thứ 73 ngày sinh của Bác. Trong kỳ họp này, các đại biểu Quốc hội đã nhất trí đề nghị Quốc hội trao tặng Chủ tịch Hồ Chí Minh Huân chương Sao Vàng – Huân chương cao quý nhất của Nhà nước Việt Nam;
Biết tin, Bác nói: “Tôi vừa nhận được một tin tức làm tôi rất cảm động và sung sướng. Đó là tin Quốc hội có ý định tặng cho tôi Huân chương Sao Vàng – Huân chương cao quý nhất của nước ta. Tôi xin tỏ lòng biết ơn Quốc hội. Nhưng tôi xin Quốc hội cho phép tôi chưa nhận Huân chương ấy. Vì sao? Vì Huân chương là để thưởng người có công huân, nhưng tôi tự xét chưa có công huân xứng đáng với sự tặng thưởng cao quý của Quốc hội”;
Bác nói tiếp: “Miền Nam thật là xứng đáng với danh hiệu“Thành đồng Tổ quốc” và xứng đáng được tặng Huân chương cao quý nhất, vì những lẽ đó, tôi xin Quốc hội đồng ý thế này: Chờ đến ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Tổ quốc hòa bình, thống nhất, Bắc Nam sum họp một nhà, Quốc hội sẽ cho phép đồng bào miền Nam trao cho tôi Huân chương cao quý. Như vậy thì toàn dân ta sẽ sung sướng vui mừng”.
Ngày 20/5/1968, Bác dự lễ khai mạc kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa III. Sau khi nghe Thủ tướng đọc báo cáo và lời chúc thọ, Bác nói: “Lần trước tôi có nói là những thắng lợi của chiến sĩ và đồng bào hai miền làm cho tôi thấy như mình trẻ lại 20 tuổi. Nhưng nay nghe nói 78 tuổi, thì tôi thấy già đi. Vì vậy tôi có bài thơ thế này”:
“Bảy mươi tám tuổi chưa già lắm,
Vẫn vững hai vai việc nước nhà.
Kháng chiến dân ta đang thắng lớn,
Tiến bước! Ta cùng con em ta”.
Sự từ chối lễ nghi phiền phức của vị Chủ tịch nước, lãnh tụ tối cao của Ðảng, trong dịp kỷ niệm ngày sinh của mình thể hiện sự khiêm tốn, giản dị, đó là bản chất của người công bộc, “đầy tớ” của nhân dân. Nhân cách ấy, sự cao thượng ấy càng làm cho hình ảnh Bác Hồ trở nên cao đẹp và là tấm gương mẫu mực về đức tính khiêm tốn, giản dị là đạo lý cao đẹp của người Việt Nam.